На украинскиот тинејџер, кој беше насилно отстранет од неговата татковина со инвазијата на руските сили и испратен во Москва во 2022 година, му беше исполнета роденденската желба минатиот месец, кога беше вратен во Украина и повторно соединет со семејството.
Богдан Јермохин пораснал како сирак во Мариупол, град во украинскиот регион Доњецк кој стана цел на брутална опсада во првите недели од целосната инвазија на Русија во февруари 2022 година. Кога руските сили ја презедоа контролата врз градот, Јермохин стана еден од повеќе од 20000 деца за кои Украина вели дека нелегално биле префрлени во Русија од почетокот на војната.
Тој помина околу година и пол во згрижувачко семејство против негова волја во Русија, пред да биде ослободен на 19 ноември, денот кога наполни 18 години, по украинската и меѓународната интервенција.
Од неговиот нов дом во главниот град на Украина, тој разговараше со Марјана Сајх од украинскиот сервис на Радио Слободна Европа за тоа како бил испратен од неговиот роден град заедно со уште 31 дете од Украина.
Тој зборува за напорите на Москва да го индоктринира, да го повика во руската војска да се бори против неговата родна земја и за неговата желба да избега од Русија.
Во продолжение скратена верзија на неговото интервју, дел од серијата која истражува како живеат Украинците чии животи биле прекинати со војната.
Богдан, сега сме во центарот на Киев. Дали сте биле тука порано?
Не, никогаш не сум бил овде. Но, тука е многу убаво, на свој начин.
Насекаде околу нас гледате изложена уништена руска опрема. Што чувствувате, што мислите кога ќе погледнете?
Чувствувам топлина во душата. Чувствувам дека наскоро ќе победиме, дека не ни е скршен духот и дека сме посилни од кој било.
Колку долго останавте во Мариупол по почетокот на војната?
Околу три месеци.
Што се случи со тебе потоа?
Бев депортиран во Русија.
Дали ви беше даден избор да одите во Русија?
Не бевме прашани. Немавме документи, односно немавме вистински избор. Бевме соочени со фактот: „Ти си заминуваш“. И тоа беше тоа. Заминавме со надеж за најдоброто, со надеж дека ние, интелигентните луѓе некако ќе излеземе.
Но, во секој случај, побезбедно беше да се напушти Мариупол. Во Мариупол немаше да преживееме повеќе од една недела. Веќе не ни остана храна.
Колку што разбрав, прво ве одведоа во Доњецк (окупираната престолнина на источниот регион на Украина Доњецк). Можеш ли да објасниш како се случи твоите другари, соученици од училиште, сите да завршат во Доњецк во истата болница?
Тоа беше судбина. Така требаше да биде!
Потоа ве превезуваа во Русија со автобус и авион. Бевте сместени во санаториум, дел од група од 31 дете. Дали знаете каде се сега другите момчиња и девојчиња?
Генерално, да, сите се со (руски згрижувачки) семејства. Но, повеќето од нив, откако бевме во Доњецк, откако беа префрлени, не ги видов повторно. И не слушнав за нив.
Што ви кажаа вам и на другите украински деца за Украина во Русија?
Многу работи: вклучително и дека децата биле предадени (од Украина на Русија)... Има многу пропагандни приказни за ова и многу деца дури и од мојата група веруваа во тоа, за жал.
Дали студиравте во Русија?
Да, учев.
Каде учевте и со кого?
Во техничкото училиште за автомеханика во Можајск во Московскиот регион.
Дали ја избравте таа професија за себе?
Имаше некаков избор.
Како се однесуваа твоите колеги студенти со тебе?
Не многу лошо. Но, бидејќи не сум слабо момче, не ме навредуваа отворено.
И како те навредуваа?
Со тоа што морав да „клекнам“, според нивниот збор. Тоа е она што го направив, во основа.
Бевте сместени во згрижувачкото семејство на Ирина Рудница. Како бевте третирани од ова семејство?
Би рекол дека не беше толку лошо во семејството. Ирина Рудница, мојата старателка, покажа колку што е можно, дури и на крајот, дека само сака да можам да си одам дома. Таа ме поддржа, ми помогна и ме пушти. Во принцип, таа е добра личност. Но, повторно ќе кажам, таа нема да оди против авторитетот на Русија.
Кои беа последните зборови што таа ти ги кажа на аеродромот?
Дека ме сака, како син.
Кога сфативте дека сакате да ја напуштите Русија?
Искрено, првите шест месеци се повлеков од се. Бев повлечен по се што се случи во Мариупол. Не можев да сфатам каде сум, кој сум. Но, кога ја напуштив Украина, сфатив дека не сум дома. Ми беше непријатно.
Видов видео каде што рече дека секој ден е внатрешна борба. Можете ли да ја објасните оваа борба?
Тоа што да се биде во кругот на непријателот, такви патриоти на својата земја, може да те сврти против сопствената држава. Чувствувате внатрешна борба. Од една страна, разбирате дека мора да зборувате во корист на вашата ситуација, а од друга страна разбираш дека не можеш така да зборуваш. Имаш друга татковина, а те чекаат дома.
Напишавте песна за Мариупол. За што се работи во песната?
Песната е за мојот роден град, за тоа колку е убав, колку се дружељубиви сите во него и за тоа дека никој никогаш нема да го види како што беше – само на фотографии и спомени.
Кое е вашето последно сеќавање од Мариупол?
Разурнат град. Го нарекувам град на духови затоа што многу луѓе загинаа таму. Живеев во единствената деветкатница во целата област. Ги видов сите експлозии, сета воена опрема што се движеше. Беше пострашно отколку за оние кои не го видоа сето ова.
Каде се криеше? Што јадеше?
Сите беа во подрумот. Јадеа сè што можеа да најдат, сè што имаа - залихите што останаа. Луѓето од соседните згради бараа вода и јас и мојот пријател решивме: Зошто да не? Отидовме да земеме вода за себе, па зошто да не им ја донесеме на луѓето по пат? Ни дадоа шишиња, ги наполнивме и ги доставивме.
Што видовте во Мариупол?
Видов експлозии. Секоја втора куќа беше уништена половина или целосно. Во секој двор имало по 30 мртви луѓе. Тие беа закопани таму во дворовите.
Кажи ми за девојката во Мариупол што ја држеше во раце.
Искрено, тоа е тешка приказна. Можам само да кажам дека ја видов кога извика: „помош!“ кога ја виде мајка си мртва во близина. Ја држев во раце со надеж дека можам да направам нешто. Но, разбрав дека нема да можам да направам ништо. Се обидов некако со насмевка да и покажам дека се ќе биде во ред. Но, ништо добро не се случи.
Дали се сеќавате на нешто за вашите вистински родители?
Нема што многу да се каже за моите вистински родители. Само имиња. Тие беа со мене до 6 години. Таквите моменти многу брзо исчезнаа од меморијата.
Кој беше вашиот старател на почетокот на војната?
Директорот на моето училиште. Замина, ги зеде сите мои документи со себе и се ослободи од секаква одговорност. Мислам дека тоа е погрешно.
Дали директорот или вработените во училиштето ве известија кога започна војната?
Не, сите не напуштија. Бевме префрлени на друго место, во Доњецк каде рекоа дека ќе дојде помош.
Сè уште не знаете каде е сега тој директор?
Не. Знам само дека се откажа од одговорноста.
Што чувствувате за оваа личност?
Имам гнев кон него, но сите сме луѓе. Можеби се плашеше од војната и побегна... Можеше барем да ни ги даде нашите документи, бидејќи без документи не можев да се вратам на територијата под контрола на Украина. Имав таква можност. Имаше автобуси од Мариупол до територијата Запорожје, контролирана од Украина. Но, само со документи.
Како реагираа Ирина Рудница и Марија Лвова-Белова (рускиот комесар за правата на децата, по која Меѓународниот кривичен суд издаде налог за апсење поврзана со нејзината улога во илегалната депортација на украинските деца) на вашите обиди за бегство и на вашата желба да се вратите дома?
Рудница се однесуваше сосема нормално, со разбирање. Лвова-Белов беше многу лута.
Лвова-Белова во неколку наврати кажа дека вие и таа сте имале доста блиски односи. Дали навистина разговараше со неа и за што?
Се видовме неколку пати и разговаравме. Во принцип, немаше такво нешто како врска.
Дали е вистина дека бевте пријатели со Пилип Холовња (момче депортирано од Мариупол) кој беше посвоен од Лвова-Белова?
Да, јас и тој бевме најдобри пријатели.
И кога го запознавте?
Кога учев во Мариупол, во училиштето бр.65, во деветто одделение. Беше осмо одделение. Таму се дружевме... А потоа повторно се сретнавме во Доњецк.
Како е сега?
Не можам да кажам. Тоа многу би го повредило.
Посветивте многу од вашите објави на социјалните мрежи на Украина, пишувавте за фактот дека ви недостига Украина. Зарем не ви беше страв да пишувате такви работи кога бевте во Русија?
Воопшто не беше страшно. Што би направиле? Во секој случај, никако не би ми го смениле мислењето.
Дали ви се закануваа по овие објави?
Имаше моменти, од претставници на властите, претставници на законот, а исто така и цивили. Сите тие се слепи патриоти. Познавам многу од децата кои беа испратени во Русија и знам дека многу од нив сакаат да си одат дома. Но, повторно молчиме, ништо не правиме. Можеби правиме нешто, но го правиме зад сцена, а тие дури и не знаат за тоа. Тие се чувствуваат напуштени.
Посветивте песна на бранителите на Украина. Знам дека ти беше многу важно да знаат дека си го напишал за нив. Зошто?
За да веруваат во себе, во победа. Дека иако нивната позиција е доста тешка, луѓето сè уште веруваат во нив. И за да не престанат да веруваат во победа, па да имаат мотивација, да не го изгубат срцето. Само ако не го изгубиме срцето, ќе можеме да победиме.
Ви беше понудено домување во Русија. Какво домување беше тоа и зошто одби?
Тоа беше стан. Одбив затоа што со пари не може да се купат Украинци. Ние не сме такви.
Откако те испратија од Русија, а потоа во Белорусија, како беше да се вратиш во Украина?
Првиот ден можев да сфатам каде сум, како сум. Секоја секунда ми се радуваше душата, а на лицето имав насмевка. Беше многу убаво. Што би можел да очекувам за мојот 18-ти роденден? Дефинитивно не ова.
Што почувствувавте кога ја видовте Валерија, вашата сестра, која дојде да ве земе?
Чувствував среќа, топлина, поради тоа што некој близок беше во близина.
Кога ја преминавте границата од Белорусија во Украина, какви емоции имавте?
Радост. Веднаш ми го предадоа украинското знаме, а јас, гушкајќи го, тргнав напред. Тогаш сфатив дека сите мои борби завршија. Но, разбрав и дека тоа не е крајот. Има многу деца на кои исто така им е потребна нашата поддршка. И ние не треба да заборавиме на нив.
Што планираш да правиш сега?
Ќе започнеме добротворен фонд со пријателите за да помогнеме во враќањето на нашите деца. Верувам дека никој во нашата земја, апсолутно никој, не знае 100 проценти како се чувствува украинското дете таму, во Русија, или што треба да се направи.
И како се чувствуваат украинските деца таму?
Се чувствуваат напуштено. Секое дете се чувствува напуштено... Зошто, ако знаеме дека детето сака да си оди дома, не правиме ништо? Дури по мојот апел до украинскиот претседател Володимир Зеленски, дури по мојот апел до канцеларијата на украинскиот парламентарен комесар за човекови права Дмитро Лубинец, сите навистина разбраа дека сакам да си одам дома, иако тоа го кажав претходно. Само молчиме и чекаме децата да не замразат. И не треба да го правиме тоа.
Дали знаете многу од украинските деца кои беа испратени во Русија?
Познавам многу деца, а знам дека многу од нив сакаат да си одат дома. Но, повторно молчиме, ништо не правиме. Можеби правиме нешто, но го правиме зад сцената, а тие дури и не знаат за тоа. Тие се чувствуваат напуштени. Таму се чувствуваат заробени и напуштени од нивната татковина. Тоа е многу страшно чувство.
Имаме голем проблем и во тоа што луѓето кои лично не го познаваат детето не можат да преземат старателство. И има многу деца кои немаат роднини. И не можеме да ги вратиме на кој било начин. Повеќето од децата таму се од сиропиталишта и не можеме ништо да направиме за тоа. Многу е полесно да се вратат децата кај роднините.
Во Русија те повикаа да се приклучиш на руската војска. Сега сте во Украина, имате 18 години. Има ли можност да се приклучите на украинската армија, дали сте подготвени за ова?
Има таква можност, но јас сега учам. Не се плашам од приклучување на војската. Но, ако го направам тоа, тоа ќе биде само по моја слободна волја.
По враќањето во Украина, снимивте песна наречена „Татковина“. За што се работи?
За Мариупол, како воопшто го напуштив градот. За Украина, каде и да сум, нема да ја заборавам. Не сакам да бидам на друго место, освен Украина.
